Paushuize – Toen tot Nu
Adriaan Floriszoon Boeyens
Adrianus van Utrecht liet hier in 1517 de grootste privé-residentie van de stad bouwen op de overblijfselen van een voormalig kloostercomplex. Hij verbleef op dat moment in Spanje als ambassadeur van Karel van Habsburg, maar verlangde ernaar terug te keren naar zijn geboortestad Utrecht. Helaas heeft hij het huis waar hij zijn oude dag door wilde brengen nooit kunnen bewonen. Op 9 januari 1522 kozen de kardinalen in de Sixtijnse Kapel hem tot nieuwe vorst van de katholieke kerk. Paus Adrianus VI stierf twintig maanden later in Rome en daar ligt hij ook begraven.
Een opmerkelijke loopbaan voor een burgerjongetje dat opgroeide aan de Oudegracht in Utrecht, als zoon van een scheepstimmerman. Adrianus werd een beroemd theoloog in Leuven, opvoeder van keizer Karel V, stadhouder van Spanje en tenslotte paus van Rome. Hij was een vriend van Erasmus en kwam in botsing met Luther. Na zijn dood vereerden de Utrechters hem korte tijd als een heilige en ze noemden zijn residentie aan de Kromme Nieuwegracht Paushuize.
Sindsdien is het hier een komen en gaan geweest van hoogwaardigheidsbekleders uit binnen- en buitenland. In 1584 werd Paushuize de ambtswoning van de stadhouder van Utrecht, Joost de Soete. De volgende eigenaar was Reynhart van Aeswijn, medeondertekenaar van de Unie van Utrecht en fanatiek calvinist.Daniël d’Ablaing gaf in 1633 opdracht voor de bouw van het poortgebouw en de brug over de Kromme Nieuwegracht. In het rampjaar 1672 vestigden de Franse bezetters zich in Paushuize, tijdens het congres dat in 1712 de Vrede van Utrecht inluidde, betrok de afgezant van de Oostenrijkse keizer, Graaf von Sinzendorf, het gebouw.
Een jaar later werd Paushuize gekocht door Hester Ranst, weduwe van de rijke Amsterdamse schepen Jacob Jacobsz. Hinlopen. Zij breidde het complex uit met de gang aan de tuinzijde en verplaatste de hoofdingang naar de straat Achter St. Pieter. Haar dochter Sara verkocht dit ‘Groot Paushuize’ aan Jan Floris graaf van Nassau La Lecq, die meer dan vijfentwintig jaar schout van Utrecht was. De jonge Belle van Zuylen was er regelmatig te gast, net haar aanbidder, de Schotse schrijver James Boswell.
Hotel van de konigin van Holland
In 1798 werd Paushuize publiekelijk geveild aan de kok en pasteibakker Willem Gravelaar, die er het ‘Logement Groot Paushuizen’ vestigde, een van de beste hotelgelegenheden van de stad. In 1807 heeft koningin Hortense, de echtgenote van koning Lodewijk Napoleon, er één nacht gelogeerd op doorreis van Mainz naar Den Haag.
Zij stond de weduwe Gravelaar toe, het logement voortaan ‘Hotel van de Koningin van Holland’ te noemen. Korte tijd later verbleef de nieuwe eigenaar, Lodewijk Napoleon, er bijna vier weken in afwachting van het gereedkomen van zijn paleis aan de Wittevrouwenstraat, nu de Universiteitsbibliotheek.
Van 1815 tot 1957 was het rijk eigenaar van het pand, in die periode woonden er vier gouverneurs en elf commissarissen van de Koning(in). Sinds 1957 is Paushuize in het bezit van de provincie Utrecht. De commissaris van de koning woont hier niet, het gebouw fungeert wel als officiële residentie en doet dienst als ontmoetingsplaats voor representatieve ontvangsten en bijeenkomsten.
De historische betekenis van het monument werd nog eens onderstreept toen Paus Johannes Paulus II er tijdens zijn bezoek aan Nederland in 1985 te gast was, als eerbetoon aan zijn verre voorganger Adrianus.
In de periode 2010-2011 is Paushuize op zeer duurzame wijze gerenoveerd door de provincie Utrecht. Van 2012 tot 2024 werd de exploitatie verzorgd door Heirloom en was het een geliefde locatie voor zowel zakelijke evenementen als huwelijken.
Contact